Meslek Seçiminde 5 Büyük Kuram -1

Parsons Özellik Faktör Kuramı

Frank Parsons, meslekleri yetenek, beceri ve kişilik özellikleri ile eşleştirme fikrini geliştirdi. Parsons, mesleki rehberlik hareketinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Daha sonra Meslek Seçim Özelliği ve Faktör Teorisi olarak geliştirilen yetenek eşleştirme yaklaşımını geliştirdi. Parsons teorisinin merkezinde eşleştirme kavramı vardır.

· Bireysel özelliklerinin (yetenekler, ilgi alanları, kişisel özellikler) doğru bir şekilde anlaşılması

· İş bilgisi ve nitelikleri

· Bireysel özellikleri ile işgücü piyasası arasındaki ilişki hakkında rasyonel ve nesnel bir uyum.

Özellik ve faktör kuramı, hem bireysel yetenekleri hem de belirli işler için gerekli nitelikleri ölçmenin mümkün olduğu öncülünde çalışır. Aynı zamanda insanların kendileri için uygun bir meslekle eşleşebileceğini varsayar.
Parsons, bireyler yeteneklerine en uygun işlerde olduklarında en iyi performans gösterdiklerini ve üretkenliklerinin en yüksek olduğunu öne sürmektedir.

Parsons, 'Bir Meslek Seçme' kitabında, kişisel danışmanın kariyer arayışı için temel olduğunu savunuyor. Özellikle, bir kariyer danışmanının danışanlarla çalışabilmesi için yedi aşamaya dikkat çekmektedir:

1.     Kişisel veriler

2.     Kendi kendine analiz

3.     Danışanın kendi seçimi ve kararları

4.     Danışman analizi

5.     Mesleklere genel bakış

6.     Tümevarım ve önerilerin sunumu

7.     Kararların gözden geçirilmesi ve danışana destek

Parsons kuramı çeşitli eleştiriler alsa da hala meslek seçimi ve kariyer danışmanlığına rehberlik etmeye devam ediyor.  Kişisel yetenek ve özelliklerin meslekler ile eşleştirilmesinde teknolojinin gelişimi ve işgücü piyasasının istikrarı göz ardı edilemeyecek bir faktör. Bu nedenle bireyler kendi koşullarını (eğitsel donanım, yetenek, mesleki bilgi v.b.) sürekli değişen çağımız koşullarına adapte edebilir konumda olmalı.

Holland Tipolojik Kariyer Seçimi Kuramı

John Holland'ın Kariyer Seçimi Teorisi (RIASEC), bir kariyer seçerken insanların kendileri gibi başkalarının etrafında olabilecekleri işleri tercih ettiklerini savunuyor. Yeteneklerini ve rollerini üstlenirken beceri ve yeteneklerini kullanmalarına ve tutumlarını ve değerlerini ifade etmelerine izin verecek ortamlar ararlar. Davranış, kişilik ve çevre arasındaki etkileşim tarafından belirlenir.

Holland’ın teorisi, çoğu insanın altı kişilik türünden birine uyduğu fikrine odaklanır:

·       Gerçekçi

·       Araştırmacı

·       Sosyal

·       Sanatçı

·       Girişimci

·       Geleneksel

Holland kişinin bu altı kişilik türünden hangisine uygunsa buna uygun bir işte çalışmasının kendisini mutlu edeceğini ifade eder. Ayrıca mutluluğunun iş başarısını getireceğini belirterek kariyer danışmanlığının bu model üzerinden inşa edilmesini savunur.

Super Mesleki Gelişim Kuramı

Donald Super, bir benlik duygusu geliştirmenin ve zaman içinde gösterdiğiniz değişimin kariyerinizi planlarken önemli olduğunu belirten bir kuramı geliştirdi. Super'ın kariyer gelişimine yaptığı en büyük katkılardan biri, benlik kavramının geliştirilmesinin önemine vurgu yapmasıydı. Super'e göre benlik kavramı zamanla değişir ve deneyim yoluyla gelişir. Bu nedenle, kariyer gelişimi yaşam boyu sürmektedir.

Super, meslek seçimi yaparken bireylerin zaman içinde gelişen kendi benlik kavramlarını veya benlik anlayışlarını ifade ettiklerini belirtir. İnsanlar kendilerini ifade edebilecekleri ve benlik kavramlarını daha fazla uygulayıp geliştirebilecekleri iş rolleri aracılığıyla kariyer tatmini ararlar.